Meni
sentomas opstina stara razglednica PROVERITI.jpg

Lazar Dunđerski

1833-1917

Porodica Dunđerski vodi poreklo iz Hercegovine; živeli su u selu Višnjevo, u okolini Gacka, odakle su se preselili u mesto blizu Subotice. Nakon Rakocijevog ustanka odlaze u Sentomaš, današnji Srboran, gde i danas žive njihovi potomci.  

Lazar Dunđerski (1833–1917) bio je najmlađi sin Gedeona i Perside. Gimnaziju je završio u Vrbasu, Karlovcima i Požunu, a prava je slušao u Beču. Studije je napustio zbog bolesti i otpočeo bavljenje trgovinom, a šezdesetih godina XX veka počeo je da ulaže uglavnom u prehrambenu industriju.

Oženio se Sofijom Georgijević, poreklom iz ugledne svešteničke porodice. Imali su petoro dece: Đorđa, Gedeona, Olgu, Emiliju i Lenku. Kao sposoban trgovac, znatno je uvećao očev imetak i najzaslužniji je što je prezime Dunđerski postalo sinonim za ogromno bogatstvo. Poznat je po tome što je bio zaštitnik, mecena i prijatelj mnogih istaknutih umetnika.

U svom domu u Novom Sadu i dvorcu u Čelarevu, Lazar, a kasnije i njegov sin dr Gedeon, ugostili su: Uroša Predića, Lazu Kostića, Mihajla Pupina, Mihajla Polit-Desančića, Jovana Jovanovića Zmaja, Jovana Boškovića, Stanoja Stanojevića, Paju Jovanovića, kralja Aleksandra Karađorđevića, kraljicu Mariju i njihovu decu, kneza Pavla i kneginju Olgu i mnoge druge istaknute ličnosti koje su obeležile 19. i 20. vek.

Lazar je finansijski pomagao ustanovama koje su brinule o deci bez roditelja, starim i bolesnim članovima zajednice, siromašnim i nadarenim đacima. Organizacija „Crveni krst“ je uvek mogla da računa na njegove donacije. Posle smrti oca Gedeona Dunđerskog priložio je Matici Srpskoj 20.000 forinti za osnivanje „Stipendijske zaklade Gedeona Dunđerskog.”

Lazar je stipendiju namenio za školovanje siromašne dece. Mislio je da će priloženi novac, ako se pravilno ulaže, dugo čuvati uspomenu na njegovog oca.

 

 

Lazarev otac, Gedeon, poklonio je srbobranskoj školi vilu „Gedeonka”, a nakon očeve smrti, Lazar Matici Srpskoj donira 20.000 forinti za osnivanje „Stipendijske zaklade Gedeona Dunđerskog”. Iste godine gradi i crkvu na srbobranskom groblju. Crkva je ukrašena ikonostasom koji je naslikao čuveni srpski slikar Stevan Todorović. Ova građevina spada u kulturne spomenike od izuzetne vrednosti.

 

 Zajedno sa suprugom Sofijom, Lazar osniva zadužbinu za školovanje štićenica pravoslavne prosvetne ženske zadruge Sv. Majke Angeline. Novosađanima je Lazar poklonio jednu važnu ustanovu - pozorište. Kada je u požaru 1891. izgorela zgrada „Srpskog narodnog pozorišta“, zvaničnici nisu dozvolili da se pozorište obnovi na starom mestu. Lazar je odlučio da novu zgradu pozorišta izgradi u dvorištu svog hotela „Carica Jelisaveta“ u centru Novog Sada. U novoj zgradi „Dunđerskovog pozorišta“ prikazivani su filmovi, predstave, održavani su koncerti.

 

Lazar Dunđerski, bio je dugogodišnji zaštitnik, prijatelj i kum Laze Kostića. Deca Dunđerskih su odrastala pred očima čuvenog pesnika. Lazar i Sofija su znali da Laza Kostić „obožava njihovu najmlađu ćerku Lenku, ali priča o romantičnoj ljubavi nastala je kasnije, posle Lenkine smrti.

Lenka Dunđerski bila je jedna od tri kćerke Lazara Dunđerskog, školovala se u inostranstvu, a sa majkom i sestrama često je putovala po Evropi. Glumci koji su nastupali u Dunđerskovom pozorištu, Lenku su smatrali zaštitnicom, iako je novac poticao od njenog oca. Kada bi se ona pojavila u loži, sve oči su bile uperene u nju, a predstave su igrane sa posebnim žarom.

Dobrotvorna priredba za prikupljanje novčane pomoći za obnovu Velike Kikinde, posle požara 1888. godine, ostala je u sećanju svim Novosađanima po koncertu koji je održala Lenka Dunđerski. Nakon njene iznenadne smrti, roditelji su odredili poseban „Fond Lenke Dunđerski“, kako bi sačuvali sećanje na nju. Fond nije premašivao donacije njenog dede i roditelja, a Prvi svetski rat je učinio da novac iz tog fonda izgubi vrednost.

Teodora, Gedeon Dunđerski, Laza Kostić, Đorđe Dunđerski, Kosta Georgijević, Radivoj Simonović

Teodora, Gedeon Dunđerski, Laza Kostić, Đorđe Dunđerski, Kosta Georgijević, Radivoj Simonović

Dr Laza Kostić u gostima kod svog kuma dr Gedeona Dunđerskog u Čibu u leto 1904. godine. S leva na desno, prisutni su: Teodora, supruga Gedeona Dunđerskog, dr Gedeon Dunđerski, dr Laza Kostić, Đorđe Đoka Dunđerski, Kosta Georgijević i dr Radivoj Simonović CXXXVII-10

Fotografija je vlasništvo Matice srpske i zabranjeno je njeno dalje preuzimanje.

 

 

Porodica Lazara Dunđerskog u vreme Prvog svetskog rata živela je između Novog Sada i Čelareva. Na imanju u Čelarevu mnogi intelektualci i umetnici našli su svoje utočište. Kako bi strašne godine rata lakše podneli, Dunđerski su se trudili da omoguće svojim gostima da se bave svojim uobičajnim aktivnostima. Dok je Prvi svetski rat besneo najvećom žestinom, jedan od gostiju, Paja Jovanović, radio je portrete Gedeona i Teodore. Lazar, čuveni zemljoposednik, trgovac, industrijalac i mecena, je iznenada umro 1917. godine na stepenicama dvorca u Čelarevu, okružen porodicom i prijateljima. Njegove poslove nasledili su njegovi sinovi Đorđe i Gedeon.